Wystawa "Dusza moja czuje się tutaj jak w domu"

Do końca lutego 2020 roku można było oglądać wyjątkową wystawę przygotowaną wspólnie z grupą osób, które przez ostatnie dwa lata prowadziły poszukiwania wokół pojęcia „duchowość”. Swoimi badaniami objęli miejsca dobrze sobie i nam znane czyli Wadowice i okolice. Efektem licznych wywiadów, spotkań, rozmów i obserwacji jest m.in.: kolekcja różnorodnych przedmiotów, które na wystawie opatrzone zostaną osobistymi komentarzami ich właścicieli.

Duchowość, dusza, religia… Co to właściwie znaczy?

Przed dwa lata grupa osób zainteresowanych duchowością pytała o to siebie samych i innych, wprost i na różne sposoby, w wielu miejscach i sytuacjach.

Szukaliśmy: różnych doświadczeń, przeżyć, opowieści, świadectw, sposobów ekspresji i źródeł niepokoju. Podczas warsztatów odbywających się w Muzeum Miejskim w Wadowicach i w terenie, gdzie wcielaliśmy się w rolę badaczy.

Jakkolwiek zapytać, zawsze odpowiedzi były niepełne. Może duchowość to domena pytań? Poszukiwaliśmy połączeń pomiędzy takimi pojęciami, jak: dusza, Bóg, religia, śmierć, życie, sens, święto. Duchowość okazała się pojęciem bardzo obszernym i dalekim od jednoznaczności. Co więcej nie tylko objawiała się jako taka w kontekście prywatnym, ale także publicznym. Zauważyliśmy, że często odzwierciedla to, jak doświadczamy życia społecznego w ogóle i to, co o nim myślimy.

Wtedy obok – głęboko przeżywanych – wydarzeń prywatnych, często związanych z ważnymi wydarzeniami życiowymi, takimi jak narodziny, ślub, śmierć, pojawił się wątek równoległy. W naszych rozważaniach do niezwykłej dynamiki duchowości prywatnej dołączyliśmy dyskusje o jej instytucjonalizacji. Kościół jest podporą, ale jednocześnie niektóre jego działania wywołują sprzeciw.

Chcieliśmy podzielić się z Państwem efektami naszych dwuletnich poszukiwań. Stworzyliśmy kolekcję osobistych przedmiotów, które dają okazję do namysłu nad rolą i kształtem duchowości tak, jak jest ona przeżywana i wyobrażana w Wadowicach. Podpisy do eksponatów zostały stworzone przez badaczki i badaczy lokalnych. Pozostawiamy je w takiej formie, aby Zwiedzający i Zwiedzające mogli je samodzielnie zinterpretować – bez dodatkowego komentarza.

Tytuł wystawy będący cytatem z wypowiedzi jednego z najsławniejszych (i najbardziej kontrowersyjnych) Wadowiczan, Emila Zegadłowicza „Moja dusza czuje się tu jak w domu” oddaje to, jak postrzegamy naszą relację z miejscem, w którym mieszkamy. Wadowice to po prostu nasz „dom”: strefa bezpieczeństwa i komfortu, a zarazem troski, przestrzeń rozwoju, ale często także spadek po przodkach, miejsce wymagające starań, miejsce, gdzie stajemy się sobą.

Droga. Duchowość oznacza odnalezienie kierunku życia, własnej drogi, którą przemierzamy, czyli nadajemy własną miarę. Jest dla wielu sposobem nawiązani ciągłości z przodkami – tymi, którzy podobną drogą szli przed nami. Pozwala uporządkować różnorodność codziennych doświadczeń wpisując je w rytmy świąt i wspólne uroczystości: rodzinne, lokalne i inne.

Teleskop. Duchowość łączy z nieskończonością, na przykład nieskończonością kosmosu. „Sufit” nieba nie ogranicza jednak, a raczej łączy z nieznanym i niepoznawalnym. Aby spojrzeć dalej (i przezyć, albo zrozumieć) więcej potrzeba narzędzi. Jest ich wiele, a teleskop może być przykładem takiego, które wynika z wieloletnich prac badawczych naszych przodków. Teleskop pozwala skupić uwagę na fragmencie kosmosu, zobaczyć go dokładniej. To dzięki kontemplowaniu fragmentu większej całości można pojąć wielkość, na którą składają się fragmenty.

Kanon. Ikon się nie maluje, tylko pisze. Są tekstami Obecności. Każdy, kto podejmuje się tego zadania używa kodów funkcjonujących przez wieki. Tutaj wszystko coś znaczy: kosmyk włosów, gest dłoni, kolor. Ikony wzmacniają uważność, a ich pisanie jest jej ćwiczeniem. Uczą pokory, ale także wzmagają zaangażowanie – są modlitwą. Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej to też ikona. Jest wizerunkiem, który przypomina o wspólnocie większej znacznie, niż parafia, czy diecezja.

Przyroda. W ogóle nie wiadomo, jak szukać duchowości w przyrodzie: ona tam jest i też jej nie ma. Oszałamia, ogarnia człowieka, skłania do refleksji o przemijaniu i powrocie do życia, ustawia rytm pór roku… ale czy jest duchowa? Uduchowiona? Chwalimy „łąki umajone”, fascynujemy się św. Franciszkiem, wzrusza nas piękno natury. Przyroda jest ważna, bo (wciąż) jest: odradza się i umiera, jest obietnicą wiosny i spokojem zimy, stała i niezmienna, a jednocześnie nieprzewidywalna, córka kosmosu, wciąż zmieniająca się, choć tak trwała.

Krzyż. Znak przynależności i powołania. Sankcjonuje pewną troskę: o innych i o siebie. Noszony zawsze ze sobą skłania do pamięci. Pomaga zaakceptować cierpienie. Jest symbolem dojrzałości, jeśli się do przyjmie za swój drogowskaz: łączy pionowy kierunek z ziemi do nieba z poziomym horyzontem spraw ludzkich. Dla niektórych – amulet zapewniający spokoj ducha. Dla innych znak opresji, uwiązania do instytucji, która z ofiary czyni centrum teologii. Swój i uniwersalny. Znak rozpoznawczy.

Palma. Odległe echo kosmicznego drzewa oznaczającego środek świata, a może ozdobna gałązka z drzewa poznania dobrego i złego? Wspólnie przygotowywana na Palmową Niedzielę, popielona na znak rozpoczęcia postu. W palmie jest i nadzieja Wielkanocy, i zobowiązanie dotrzymania tradycji, i radość wspólnego plecenia. Jest wspomnieniem Jerozolimy – choć nie zakwitnie, pozostanie z nami na długo. Może wcale – z tego przywiązania – nie trafi do spalenia.

Przodkowie. Zostaliśmy wychowani w świecie innym, niż ten, w którym żyjemy. Przemiany technologiczne osłabiły bezpośrednie więzi międzyludzkie, a internet spłaszczył wiele relacji sprowadzając je do gromadzenia znajomych. Ale wciąż pamiętamy twarze naszych babć i dziadków: to oni starali się przekazać nam coś, co pomogłoby odnaleźć się w życiu. Pamiętamy ich rady i przestrogi, nawet jeśli często zdają się trudne do zastosowania. Tak bardzo różnili się od nas, a jednak mamy tak wiele wspólnego.

Wystawa powstała w ramach projektu „Badania nad współczesną duchowości gminy Wadowice w kontekście przemian kultury ludowej”, dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wadowickie Centrum Kultury © 2020. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Polityka prywatności

Wadowickie Środowisko Artystyczne 2020

Dziękujemy za przesłane zgłoszenie.

Po jego sprawdzeniu skontaktujemy się z Państwem

Skip to content