Szachy to „królewska gra”, która w Europie cieszy się niesłabnącym powodzeniem od czasów gdy zagościła na dworach królewskich we wczesnym średniowieczu. Zawędrowała również do Rzymu, gdzie znalazła uznanie papieży. Wśród jej miłośników i teoretyków był wadowiczanin – Jan Paweł II, autor kilku zadań szachowych, do zmierzenia z którymi zapraszamy dzisiaj naszych czytelników.
Szachy są jedną z najstarszych gier, sięgającą swymi początkami hinduskiej czaturangi i perskiego szatrandżu. W Europie pojawiły się w VIII wieku i na stałe zagościły na królewskich dworach zyskując rangę „królewskiej gry”. Dotarły również do Rzymu, a kilku papieży było wielkimi miłośnikami tej gry. Do grona tego należał również Jan Paweł II, który jeszcze jako kleryk opracował kilka zadań szachowych, opublikowanych po latach we francuskim czasopiśmie „Europe Echecs”. Opracowane przez Karola Wojtyłę w 1946 r. zadania zostały przedrukowane później w polskim miesięczniku „Szachy”, jedynym w PRL piśmie poświęconym tej tematyce. Tekst autorstwa Jerzego Giżyckiego, wielkiego miłośnika „królewskiej gry” i współautora dwutomowej encyklopedii szachowej, ukazał się w październikowym numerze miesięcznika w 1979 r.
Dzisiaj zapraszamy więc naszych czytelników do lektury artykułu z miesięcznika „Szachy” oraz pochylenia się nad czterema „papieskimi łamigłówkami szachowymi”.
Jerzy Giżycki, Jan Paweł II miłośnikiem szachów, „Szachy”, nr 10 (394), październik 1979, s. 301-302.
Spośród papieży interesujących się grą szachową, jako pierwszego wymienić należy Innocentego III (ok. 1160 – 1216, Lotario Segni), panującego na tronie apostolskim od 1198 roku, który w przypisywanym jego autorstwu moralitecie (tzw. „Moralitecie Innocentego”) – wiele miejsca poświęca szachom, z ich pomocą tworząc porównania na tematy życia i śmierci, moralności i etyki, w duchu zgodnym ze średniowiecznymi moralitetami szachowymi. Tekst łacińskiego rękopisu „Moralitetu Innocentego” stanowi cenny dokument dla badań nad terminologią i rozwojem reguł gry w szachy w średniowiecznej Europie. Autorytet papieski niewątpliwie tym dokumentem wpłynął na osłabienie ataków ówczesnego kleru na grę w szachy, uważaną często za szkodliwą dla obyczajów.
Leon X (Giovanni de Medicis), papież w latach 1513 – 21, mecenas nauk, literatury i sztuk pięknych, był także gorącym miłośnikiem szachów. Patronował on twórczości poetyckiej Marka Hieronima Vidy, autora sławnego poematu łacińskiego „Scacchia ludus”, który stał się z kolei inspiracją dla „Szachów” Jana Kochanowskiego. Grą w szachy pasjonował się także papież Urban VIII (1568 – 1644, Maffeo Barberini). Dobrym szachistą był Leon XIII (1810 – 1903, Vincenzo Gioacchino Pecci, papież od 1878 roku), którego ulubionym partnerem, jeszcze za czasów kardynalskich był Ojciec Guila. Przedostatni papież, Jan Paweł I (1912 – 1978, Albino Luciani), panujący zaledwie 33 dni, chętnie grywał w szachy piastując na przełomie lat pięćdziesiątych-sześćdziesiątych funkcje ordynariusza diecezji Vittorio Veneto. Zachowały się notatki z zapisami rozgrywanych wówczas partii.
Do miłośników szachów, i to nie tylko w dziedzinie gry praktycznej lecz także w problematyce, zaliczyć możemy również obecnego „polskiego” papieża Jana Pawła II (Karola Wojtyłę), który szczególnie udzielał się obu tym pasjom w okresie studiów w Krakowie w latach czterdziestych, jeszcze przed otrzymaniem święceń kapłańskich. Krewnym Karola Wojtyły był wybitny nasz kompozytor szachowy Marian Wróbel, co w pewnym stopniu tłumaczy zainteresowania twórczością problemistyczną. Na łamach francuskiego czasopisma „Europe Echecs” (w numerach 1 i 4 z r.b.) opublikowane zostały cztery zadania autorstwa Karola Wojtyły, pochodzące z 1946 roku, z których dwa były już przedtem zamieszczone w ukazującym się w Krakowie periodyku studentów-katolików, zaś dwa dalsze – dopiero obecnie ujawnione – zapisane ręcznie na kartce notesu, ofiarowane przyjacielowi, Michałowi Rodzajowi, (obecnie zamieszkałemu w Lizbonie). On to właśnie, jak również Paweł Żartobliwy (przebywający na Malcie), obaj przyjaźniący się za czasów studenckich z Karolem Wojtyłą, nadesłali te materiały i informacje do redakcji „Europe Echecs”, skąd zadania te przedrukowujemy.
Papież był wzruszony artykułami na łamach „Europe Echecs”, przypominającymi Jego przywiązanie do gry w szachy.
Dziękując nadesłał swoje niepublikowane dotąd zadanie z 1946 r. z dedykacją dla wspomnianego miesięcznika, załączając wyraz sympatii i apostolskiego błogosławieństwa.
Brak czasu nie pozwala obecnie papieżowi na grę w szachy. Nie zarzucił On jednak zupełnie kontaktów z szachownicą. Ostatnio na krótko jeszcze przed śmiercią kardynała Villot grywał z nim w szachy.
Zadania szachowe opracowane przez Karola Wojtyłę w 1946 r. Zachęcamy do ich rozwiązania.
A oto rozwiązania:
Opracowanie: Karolina Krzeszowska, Marcin Witkowski
Skany: Dorota Nosek
